ABD Başkanı olarak ikinci kez göreve gelen Donald J. Trump’ın ayağının tozuyla yaptığı ilk icraatlardan biri OECD’nin BEPS 2. Ayağı olan küresel asgari vergi (GloBE) projesinden çekilmek oldu. Bu geri vites, uygulamanın Google, Apple, Facebook ve Amazon gibi Amerikan şirketlerini hedef alması ve satışların yapıldığı (pazar) ülkelere vergilendirme yetkisi vermesi sebebiyle ABD çıkarlarına uygun bulunmamasından kaynaklanıyordu. Bu durumu vergilendirme hakkını kısmen pazar ülkelere veren birinci ayak görüşmelerinin büyük ölçüde durması takip etmesi ise sürpriz olmadı.¹

Etki-Tepki

Trump’ın bu çıkışı çok da haksız sayılmazdı. Zaten GloBE’un %65’inin Amerikan menşeili şirketlerden oluşması²uygulamanın esasen Amerikan şirketlerini hedef aldığı ve ayrımcı bir nitelik taşıdığı iddiası ile sıkça eleştirilmekteydi.³

ABD’nin ayakları uygulamayı reddetmesi hukuka aykırı olmasa da konu burada kapanacak gibi durmuyor. Çünkü uluslararası arenada etkinin tepki doğurması kaçınılmaz. Öncelikle OECD’nin özene bezene tasarladığı BEPS 2.0’nin başarısı uluslararası iş birliği ve koordinasyona bağlı. ABD gibi önemli bir oyuncunun geri çekilmesi düzenlemelerin uygulanabilirliğini sorgulatıyor. Öte yandan, ABD’nin bu çıkışı karşısında diğer ülkelerin de eli armut toplamıyor. Yürürlüğe konulan dijital hizmet vergileri yine Amerikan dijital şirketlerini hedefleyecek.

Zaten BEPS 2.0 öncesinde pek çok ülke dijital şirketleri vergileyebilmek için dijital hizmet vergisini yürürlüğe koymuştu. Başını Google, Amazon, Apple gibi Amerikan şirketlerinin çektiği yeni nesil ürün ve iş modellerine sahip şirketlerin vergiden kaçınabilecekleri yolları kolayca bulmaları ve fiziki bir iş yeri ihtiyacını ortadan kalkması “şipşak çözüm” (quick fix) olarak adlandırılan dijital hizmet vergilerine ilham vermişti.

Ancak özellikle Amerikan devlerini hedef alan dijital hizmet vergisi, Amerikan şirketlerine karşı ayrımcılık yaptığı gerekçesiyle pek çok ülke nezdinde soruşturma açılmasına neden olmuş, uluslararası ticaret savaşlarının fitilini ateşlemişti. Dolayısıyla Amerikan dijital şirketlerini hedef alan vergileme stratejileri Trump öncesinde de ABD’nin soğuk baktığı düzenlemelerdendi. Ne yazık ki “Tek Taraflı Tedbir Uzlaşması” (The Unilateral Measures Compromise) ile geçici olarak tatlıya bağlanan bu sürecin Trump’ın GloBE’dan çekilmesi ile alevlenmesi bekleniyor.⁴ Trump’ın, yabancı hükümetlerin Amerikan teknoloji şirketlerine yönelik dijital hizmet vergileri ve kısıtlayıcı düzenlemelerle uyguladığı mali yükümlülükleri durdurmak amacıyla, gerektiğinde misilleme tarifeleri uygulanacağını duyurması⁵, ülkeler arası misillemeleri başlatabilir.

Misilleme ve Vergi Savaşı

Tarihteki örneklere bakıldığında, bu kısasa kısas yaklaşım pek de hayırlara vesile olmamış. Gelmiş geçmiş en büyük vergi savaşını başlatan Smoot-Hawley Yasası, 1930’da yaşanan Büyük Buhran’ın derinleşmesine ve yayılmasına sebep olarak II. Dünya Savaşı’nın başlangıcında önemli rol oynamıştı.⁶

Tatsız Smoot-Hawley Yasası tecrübesine rağmen Reagan’dan Bush ve Obama’ya kadar pek çok Amerikan Başkanı korumacı politikalar uygulama yolunu tercih etmiş; ancak tarifelerin koruduğu sektörlerde görülen ufak iyileşmelerin diğer sektörlerdeki önemli kayıplar pahasına gerçekleştiği görülmüştü.⁷

Dijital hizmet vergilerine karşı duruşu ile vergi savaşının ilk yarısını kazanan ABD’nin ikinci yarıda da başarılı olması muhtemel. Savaşı kim kazanırsa kazansın bu dişe diş göze göz savaşın en önemli sonucu, ABD gibi önemli bir aktörün sahneden çekilmesi ile uluslararası iş birliği ve koordinasyonu merkezine alan OECD’nin nakış gibi işlediği BEPS 2.0 projesinin suya düşmesi olacaktır.